ÖZ OLMAK, BİZ OLMAK MI....

Nietzsche iddia ettiği gibi erken doğmamış, geç doğmuştur. 15 Ekim Nietzsche'nin doğumunun 171.yılı kutlandı Almanya'da. 

Felsefeye ruh katan sorgularıyla bizi iğneleyen filozofa bu haftayı Nietzsche'ye ayırmasam olmazdı! Çünkü o bir yaşam filozofudur. Yaşam devam ediyor. Ve bu devinim hiç bitmeyecek. Hareket halindeki, kendi devinime önem verir. NİETZSCHE'NİN felsefesinin merkezini oluşturan şey, kişinin coşkun enerjisini sömüren her türlü öğretinin, toplumsal olarak ne kadar geçerli olursa olsun sorgulanarak ''hayatın evetlenmesi''dir.

Nietszche, felsefesi bir varoluş estetiği önerir; bu estetik çoğu zaman haksız bir şekilde, yetenekli ancak tutarlılığı olmayan şiirsel oyun olarak yorumlanır ama tutarlılığı olan ne yaşam olabilir ki... Yaşamın tutarlılığı yok.  Felsefesini sistematik şekilde değil, aforizmalar şeklinde kaleme alır. Buna rağmen tutum ve çizgisini daima korur. 

Kelimeler ve kavramları sık tekrar eder. Bunun nedeni irdelediği farklı alanlar ve kendisiyle çelişki oluşturmasına da dayandırılabilir. Dahası yaşam kendi devin gücümüzde değil, yani dışsal bağlantılar devin gücünü oluşturur. Çünkü yaşamın içinde varoluşsal amaca hizmet etmeyi zorunlu kılan ''sürü'' hareketine uyum sağlamadan; kendi içsel yaşamımızda kalmak kolay olmasa gerek... İşte tam bu noktada Nietzsche sorgular. Kulağımıza kaçmış su taneciklerinden rahatsız olmuşcasına farkına varmadan zıpladığı-mızı...

''Kolay yaşamak istiyor musun? Sürüde kal ve sürü sevgisi uğruna kendini unut! Kişiyi değil de sürüyü bir amaç haline getirmek, insanoğlunun en büyük hatasıdır. Sürü bir araçtır, başka bir şey değil.'' der

Evet. Eğer aşırı davranışlarımızı vasat davranışların alışkanlığına ve önemsiz olanları da korkuya dayandırır-sak, ''sürü'' içinde nadiren hata yaparız. Kabullenişler başlar.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

''Oysa şimdilerde  sürü tek bir kişiymiş gibi sunularak ona insandan daha yüksek değer vermek isteniyor. Kişiyi yaşamdan silen hata yetmiyormuş gibi, bir de bizi sürü haline sokan toplumsal mekanizmalarla sempatiyi en değerli kutsal bir şeymiş gibi değerlendirmemiz bekleniyor. İşte insanı aşağılayan ve kötürümleştiren köle ahlakı budur.''

Ahlak toplumları ayakta tutan en keskin söylev olmasına karşın, ahlakın karşıtlığı suç ve ceza olarak algılatılır. İşte burada toplum düzeninde iyiler ve kötüler devreye girer. Sürü olabilmek için iyi ya da kötü insanların ahlak-sallığı üzerine suç veya ödül kısmını seçeriz; seçtirilir-iz. Şayet ödül ve ceza ortadan kalkmış olsa, bizleri belli eylemlerden uzaklaştıran ya da yönlendiren ne olabilirdi?

Ceza ve ödül, suçlama ve övgü, kibirden kolayca etkilenerek işleniyor. Çünkü cezalandırılan biri cezayı hak etmez. İnsanları ''sürüyü'' belli  eylemlerden alıkoymak için cezalandırılır. Bu şekilde toplumları kontrol etmek kolaylaşır. Cezayı alan kişi kötü ve kendinin ne denli iyi olduğunu düşünerek iyiliğin övgüsünü sunar, kendi benliğine.

''Biz arzulanana değil arzulamanın kendisine aşığızdır''der. Ahlaka mı aşığız? Ahlaklı algılanmaya mı? Ahlaklı olmaya mı? Oysa, '' Bilge insan, insanları iyi davrandı diye ödüllendirmez.''der Nietzche. 

Dipnot: Nietzche, ''en büyük psikoloğunun Dostoyevski olduğunu söyler ve Stendhal'den de büyük'' der.

''EFENDİLER VE KÖLELER''

        

Roussau'nun ''Toplumsal Sözleşme'' kitabı 1762'de yayımlandığında, halk egemenliğini ve genel irade ilkelerini gündeme getirerek, yeni bir çığır açtı. Kısa zamanda modern düşüncenin ve siyaset felsefesinin temel eserlerinden biri olmuştur.

Egemenliğin devredilemez olduğunu, insanların özgür doğduklarını, medeni bir özgürlük için insanların tabiat halindeki bağımsız özgürlüklerinden feda etmemeleri gerektiğini, bunun da herkesin özgürce kabul ettiği bir toplumsal sözleşmeyle mümkün olabileceğini iddia etmiştir.

Toplumsal Sözleşme, Efendiler ve köleler bölümünde Rousseau, ''Bir kalabalığı boyunduruk altına almakla, bir toplumu yönetmek arasındaki fark, varlığını daima koruyacaktır. Dağınık bir  şekilde yaşayan insanların- sayıları ne olursa olsun- birbiri ardınca tek kişinin boyunduruğu altına girmelerine baktığımda, bir köle sahibi ile kölelerini görürüm ben, yoksa bir halka onun başbuğunu değil; deyim yerindeyse, bir yığılmadır; burada ne kamu malı, ne de siyasi bir gövde vardır. (...) Gerçekten de, eğer daha önce gelen bir anlaşma mevcut değilse, seçim oy birliği ile yapılmadıkça, azınlığın çoğunluğa tabi olma mecburiyeti diye bir şey olur muydu? Ve de kendilerine bir efendi isteyen yüz kişi, böyle bir şey istemeyen on kişi namına oy verme hakkını nereden bulurdu? Oy çoğunluğunu kanunun kendisi de bir anlaşma müessesesidir ve en azından bir kez oy birliğini şart koşar.''çerçevesinde toplumsal yaşama bakmıştır.

Rousseau, '' İnsan özgür doğar, her yerde zincire vurulmuştur'' der. Dünyayı tanımayan biz insanlardan önce var olan (ebeveyn, eğitim sistemleri, kanunlar, yetiştiğimiz çevremiz ) bizleri şekillendirir. Aslında insana, ''insan'' olarak değil, hali hazırda doldurulacak boş kutu gibi bakmakta olan toplumsallık içindeyiz. Hali hazırda bireyi doldurulacak bir  kutu gibi gören çoğunluk hep var olmuştur, olacaktır..

Örneğin, anneniz sizin hangi tatları sevip sevmeyeceğimize bebeklik döneminde beslenme alışkanlıklarınızla başlamıyor mu?

Kim bilir ıspanağı hiç sevmeyebilirdik bile...

Basit ama ıspanağı tanımak ve tadını sevmek zorunda bırakılmış olmuyor muyuz? Buna benzer örnekler çoğaltılabilir.

Yani kısacası her açıdan doldurulan bir kutu gibiyiz. Fiziksel dış görüntümüz ne kadar öznel olursa olsun, düşüncede öznel bırakılmıyoruz.

Doğduğumuz andan itibaren şekiller verilen bireyleriz. Cinsiyetlerimiz üzerinden oyun tercihlerimiz düzenlenmiş. Kız çocuklar bebeklerle, erkek çocukları silahlarla oynamalı düşüncesini biz mi ürettik...Geçmişten bize aktarılan toplumsal kurallar mı?

İçinde yaşadığımız toplum, toplumsal olarak kabul etmek için sizi ancak onlar gibi düşünmek ve onların yaşam şartlarını iyileştirmeye zorunlu kılar. ''En kuvvetli olan, kuvvetini hak ve itaati vazife şekline dönüştüremezse asla hükmeden olarak kalabilecek kadar kuvvetli olamaz.Kuvvetlinin hakkı işte buradan kaynaklanır''

Peki kuvvetli kimdir?

Siz, biz, kısacası ben var olmadan, önce yeryüzünün yaşam şekillerini ve şartlarını belirleyenler, bizlerden öncekiler değil mi?

Toplumsal olarak aynı yönergede, farklı düşünenlere karşı ön yargılarımızla doğmuyoruz ama ön yargılı olarak şekillendiriliyoruz. Çünkü

Her birimiz dünyaya farklı bakmak, farklı algılamak veya farklı olanı kabul etmek üzerine yetiştirilmiyoruz. Kuvvetli olmak için bizim gibi düşünen birilerine, kalabalıklara ihtiyaç duymayı daha çocukluk evresinde öğreniyoruz.  Aksi halde kendimizi zayıf cılız olarak buluruz toplumsal yapının tam içinde. Zayıflık kelimesi nasıl da kulağımızı tırmalar...İnsan doğası gereği hep ''toplumsal hayvan'' olmaya şartlandırılmış varlık değil midir?  Bu dünyanın sistemini kime sorsanız şekillendiren ''ben değilim'' diyecektir. 

''İnsanın toplumsal sözleşme ile kaybettiği şey, tabii özgürlüğü ve onu cezbeden ve erişebilecek olduğu her şeyi sınırsız elde etme hakkıdır. Kazandığı şey ise, medeni özgürlük ve tasarrufu altında bulunan her şeyin mülkiyetidir.' Bu takas işinde aldanmamak için, bireyin kuvvet derecesinden başka sınırı olmayan tabii özgürlüğü, genel irade tarafından sınırlanan medeni özgürlükten ve kuvvetten ya da işgal hakkından başka dayanağı olmayan tasarrufu, ancak pozitif bir belgeye dayanan mülkiyetten iyice ayırmak lazımdır.''der Rousseau

Medeniyeti, modern hayatları elde etmek adına kullanıyoruz.

Ruhun, bedene takasını gerçekleştiriyoruz.

İşin en kötü tarafı, bizden sonrakilere de öğrendiklerimizi aktaracağız.

Saflık ve yalnızlık  insanlar tarafından her zaman cezalandırılır ve aşağılanır. Oysa erdemin en güçlü temsili kendini saflıkta ve yalnızlıkta gösterir. 

İşte sırf bu nedenle makinemsileşmiş kalabalık hayatlardan korkmalıyız, adeta ölümden korkan bir can gibi...

 Alıntılar ( sayf. 16, 30, 33, 46)                                        

''DÜNYA BENİM FİKRİMDİR''

İnsanlık var olduğu tarihten bu yana en çok da son dönemde kirlenen iç dünyamızı biraz da olsun arındrmak adına SCHOPENHAUER'i sözleri içinde adeta bıçak etkisi yaratan Hukuk, Ahlak Ve Siyaset Üzerine adlı eserini okumalıyız... diye düşünüyorum. 

Düşünür, 127 sayfalık eserin 80 sayfasını ''AHLAK'' üzerine ayırması bir imleç olarak bakılabilir, 47 sayfasını '' HUKUK VE SİYASET'' üzerindeki düşüncelerine ayırmıştır. İnsanın varoluşsal amacını ve hayatın her alanında var olabilme erdemini temel olarak ahlaka indirgemiştir. Felsefede ve teolojide de olduğu gibi ahlak insan olmanın temel dinamik taşı değil midir..?

             

Schopenhauer tinin ahlak felsefesine bakış açısında,

 ''...birçok insan başkasını gerçekte   nasılsa o şekilde görmüş olsaydı dehşete kapılırdı,''der.

                 

                                  Gerçekten de bizler kimleriz?                                                                                                                                

'' ...ikiyüzlülük, düzenbazlık, riyakarlık, gösteriş, sahtecilik ve hilekarlığın örtüsünü de -ki her şeyin üzerine örtülmüştür- sıyırmak, dünyada gerçek dürüstlüğün ne kadar nadir rastlanılır bir şey olduğunu ve en az umulduğu yerde bile, zahiren erdemli görünen bütün işlerin arkasında, gizlice ve en iç derinliklerinde, günahkarlığın, ahlaksızlığın pusuda beklediğini göstermek!

Ne azim bir mesele! Sırf bu sebepten ötürü birçok iyi insan dört ayaklılardan dostlar edinmişlerdir:'' cümlesinde olduğu gibi aslında hepimiz iyilik timsalleri birer nesnel piyanolarız. Bu benzeştirme insanlık adına biraz acımasız da oldu.

Evet.. Gerçeği yadsımak doğamızda hep var olmuştur. Kim olduğumuzu dahi kendimize itiraf edemeyen bir piyanonun tuşları gibiyiz. Kim, hangi tuşumuza basmış olsa; istenilen sesleri vermiyor muyuz? İnsanı toplumda ahlaki açıdan birey olarak ele alırsak piyano gibi... ama esas olan toplum yani piyanonun pedallerdir.

Lavignac'ın da dediği gibi  "Pedal sanatı ayağın nasıl konulacağını değil, nasıl çekileceğini bilmektir" der. Aslında ahlak bi nevi toplumun içinde bulunduğu yaşadığı ahlaksallıklar değil midir...

Toplum bizim ahlak notalarımızı düzenleyen, bu düzenin dışına çıkan bireysellik istençliğini ötekileştirenler veya hor gören sözde ahlak özgürlüklerimizi bağışlayanlara karşın sessiz kalışlarımızı, Schopenhauer şöyle açıklar.

''...Çünkü dürüst yüzlerinde herhangi bir güvensizlik kırıntısı taşımaksızın bakabileceği köpekler olmamış olsaydı, insanların sonu gelmez riyakârlıklarına, sahtekârlıklarına ve garazkârlıklarına nasıl tahammül edebilir, ne ile teselli bulabilirdi insan?" Çünkü hepimiz toplu halde piyano resitalinde aynı ahlak müzik tınılarına kulaklarımızı vererek dinliyoruz... 

Çünkü farklı olduğunuzda kabul edilmezsiniz.

Alıntılar (sayf. 32)

''DİL VARLIĞIN EVİDİR''

Martin Heidegger, '' dil varlığın evidir''der. Blog yazarı olarak bu nedenle aldığımız eğitim alanları dışında blog yazarlığında amacımız kendimize ayna tutmak...Günlük tutmak gibi de diyebiliriz. Hepimizin şu ya da bu şekilde keşfettiğimiz veya keşfedemediğimiz hayat felsefesi içinde amacımız günlük hayatı harmanlayacak yazılar yazmak...Okuyabilmek...

 Zihnimizde bir soru işareti oluşumu sağlayabilmektir.

Yazarların rolü, konuları, dünya tarihi boyunca değişmiştir. İçinde bulunduğumuz dijital çağ içinde yazarlık sosyal medya araçlarının yaygın kullanımının sağladığı kolaylıklar ile internete ulaştığı an yazarlık birey için başlıyor. Bu yaygın alışkanlık, yazarın işlevinin, kendini ifade etmek istediği düşünce farklılıklarını kelimelerle, görsellerle iletmek.

Yazar, söyleyecek şeyleri olan biridir. Gerçekten de söyleyecek şeyi olan insan geniş çapta bilgiyi, düşünceyi aktarabilecek ve içinde bilgiyi çarpıtan yapılara en az düzeyde yer veren iletişim araçlarını seçerler.

Bu açıdan ele aldığımızda blog yazarının amacı çelişkili durumları yok etmek değil, tersine, bunu olabildiğince kullanmak ve ''dilde varlık'ını, yaşadığı ülkede ve ''dünyadaki varlık''ını ifade edebileceği mecraya ulaşmak. Yaşanmış mutlak değerlerini ve herkese seslenebilen özgürlüğünün gereği yaşanılmış olan evrenselliğini daha fazla insana iletmektir.

Bu açıdan ele aldığımızda dilimiz ve varlığımızla hayatı ve hayatları şekillendiririz.

Blog yazarlığının en öznel yanı ise her insan kendi dünyasını, evrene baktığı düşünce penceresinden paylaşabilmektedir.

Günlük hayatın içinde şöyle diyen insanlarla karşılaşmışızdır.'' Ah! Hayatımı anlatsam, roman olurdu!'' Bu açıdan ele aldığımızda blog yazmaya başladığınızda alın artık sizde bir yazarsınızdır.

Tıpkı, benim gibi...