Hiçbir şey Kalpleri Birbirine Bağlamaz/ Herzen

Rus İvan Yakolev Almanya'ya geziye gider; orada 16 yaşındaki Henrietta ile tanışır, hoşuna  giden bu kızı kaçırıp Rusya'ya getirir ve onu metresi yapar. 1812'de bir çocukları olur, adını Alexsandr Herzen koyarlar. Özgürlüğü özleyerek büyüyen Herzen özgürlük kavgasına atılır. Demokratik düşüncelerinden dolayı siyasete karışır. 1834'de tutuklanır, dokuz ay hapis yatar sonra sürgüne gönderilir. İvan Yakolev zevk düşkünü varlıklı bir kardeşi vardır; serf kadınlarından oluşan harem kurmuştur.  Haremdeki köle kadınlardan biri 1817'de Natelie'yi dünyaya getirir. Herzen'den beş yaş küçük olan Natelie onu ağabeyi gibi görerek büyür. Onları birbirlerine yaklaştıran öncelikli etken kardeş babalarının gayrimeşru çocukları olmalarıdır.

1836 yılında Herzen sürgündeyken başlayan yazışmalardan bir ''mektup aşkı"doğar. Herzen siyasi hedefleri olan bir adamdır; aşk onun kuvvetlendiricisidir. Oysa Natelie için aşk her şeydir; ona göre hayatın amacı aşık olarak ölünceye kadar yaşamaktır. Natelie yalnızca yüreğiyle yaşayan, en büyük tutkusu ''sevmek" olan bir kızdır. Herzen ise hem beyni, hem yüreği için yaşayan bir gençtir; sadece aşk ona yetmez. Aşk sadece cinsiyetler arasında ortaya çıkmaz. İnsan özgürlüğe de aşık olabilir. Herzen gibi...

1838 yılında birbirine romantik biçimde aşık olan Herzen ile Natelie evlenirler. Mutlu günler yaşarlar. 1840 yılında mutlulukları bölünür; Herzen Rus otokrasisi tarafından bir yıl sürgüne gönderilir. Herzen sürgünden, toplumu yöneten baskıcı iradeye karşı içinde nefret taşıyarak döner. 1846'da Herzen'in babası ardında büyük bir servet bırakarak ölür. Böylece Herzen Rusya'dan kaçıp yurtdışına gitme olanağına sahip olur.

Bu arada Natelie-Herzen aşkından üç çocuk doğurmuştur. Aşkın üzerindeki ateş yavaş yavaş soğuma başlamıştır. Ayrıca Herzen, Natelie'nin hamilelik dönemlerinin birinde, güzel bir hizmetçi kızla yakalanmıştır; aşkın üzerine "aldatma ihanetinin" gölgesi düşmüştür. Ama alışkanlığın yarattığı sevgi, çocuklar, onları bir arada tutar. 1846 yılının ortasında Natelie, Herzen'e şöyle yazar:

"Şimdi sakin limana ulaştık. Evet Alexander, romans bizi terk etti. Artık çocuk değiliz. Yetişkin insanlar olduk. Daha derin, daha berrak görüyoruz, duygularımız daha basit...

Yaşamaktan ve idollerimize tapmaktan sarhoş olduğumuz gençliğimiz, geçmişin bizi alıp götüren, kendimizden geçiren heyecanları artık yok. Hepsi uzaklarda, geride kaldı. Seni hep üzerinde görmeye alıştığım kaideyi ve başının etrafındaki kutsal haleyi artık göremiyorum. Kayan bir yıldıza bakıp seni düşündüğüm anda senin de beni düşündüğüne artık inanmıyorum."

Bu sözlerden anlaşılır ki, Herzen- Natelie aşkı evlilik kurumunun zincirleri altında heyecanını yitirmiş, olağan bir mutsuzluğa dönüşmüş, duygusal boşluk ortaya çıkmıştır. Aşk duygusal boşluk tanımaz, balon gibi söner.

Ocak 1847'de Herzen-Natelie ve çocukları yurtdışına çıkarlar. İki aylık bir yolculuk sonrası Mart 1847'de Paris'e varırlar. Altı ay gibi kısa bir süre kalıp İtalya'ya yerleşirler. İtalya'da Rus aristokratlarından olan Aleksis Tuchkov'un ailesiyle tanışırlar.  Tuchkov ailesinin 18 yaşındaki kızları Natelie ile Herzen'in karısı Natelie arasında aşk başlar. Herzen, Tuchkov ailesiyle birlikte Paris'e dönerler. İki Natelie arasındaki aşk burada da devam eder. Küçük Natelie ailesiyle birlikte Ağustos 1847'de Rusya'ya döner; ama aralarındaki aşk mektupları varlığını sürdürmeye devam eder. Natelie Herzen'in, küçük Natelie mektubunda aşkını sunar:

"Sen gideli ruhum, dalı kesilmiş bir ağaç ne hisserderse onu hissediyor; baygın, hissiz, aptalca bir ağrı. (...) Evet! Sana müthiş aşığım. Mektupların aşkımı aydınlatıyor. Beni mutlu ediyor ve artık beni sevmesen bile mutlu edecek. İtalya'da yeniden doğdum. Ne kadar güzel günlerdi." 

Alman şair George Herweng yazdığı politik şiirler sayesinde 1841-1842 yıllarında şöhrete kavuşur. 1843 yılında Berlinli zengin tüccarın kızı Emma ile evlenir. Bir süre İsviçre'de yaşadıktan sonra Paris'e taşınırlar. Bakunin, Herwengh ile Herzen tanışırlar. İlerleyen zamanda iki aile arasında 1849-49 yıllarında sıkı dostluk gelişir. Herweng kadınların ilgisini çeken yakışıklı  bir adamdır, ayrıca duygusal bir yapıya sahiptir. Bu arada Herwengh-Emma çifti üçüncü çocuklarının dünyaya gelmesini beklemektedir. Evlilikleri içsel sorunlar barındırır. Herzen onlara hem maddi hem manevi dostluk gösterir; yardım eder. Herzen'in karısı Natelie ile Emma arasında da arkadaşlık kurulur. Natelie, Emma'nın sorunlarını bilmektedir; ancak Emma'yı değil Herwengh'i desteklemektedir. Bir kadının kadını destekler gibi görünmesi ya da arkadaşlık kurması zayıf yönlerini bilme duygusundan geçer; nitekim Natelie de böyle yapar.

Fransız polisiyle başı derde giren Herzen apar toar Cenevre'ye kaçmak zorunda kalacaktır. Herwen kısa bir zaman sonra dostluk gösterisinde bulunmak amacıyla Natelie'yi de yanına alarak Cenevre'ye doğru yola çıkarlar. Emma'yı Paris'te çocuklarla yalnız bırakarak...Bu arada Herzen Cenevre'de ev tutmuş, hep birlikte yaşamaya başlamışlardır. Herzen politik işlerle, kitap yazmakla uğraşır. Natelie, karısından ayrı kalan Herwengh'i teselli etmeye başlar, yalnızlıklarını paylaşmaya başlamıştır. Ağustos 1849'da artık gizli bir aşk doğmuştur. Herwengh-Natelie aşkı büyürken, Herzen yanı başındaki aşktan habersizdir. 

1849 Aralık ayında Herzen Paris'e gider, Emma'yı ziyaret eder. Emma'dan kocası hakkında duyduğu sitemlere şaşırır kalır. Bu arada Natelie'den Paris'e gelen mektuplarda Herwengh övülmektedir Emma'ya...Herzen'in aklına kuşku düşer; olumsuz kuşku canavarı bir kapıdan girdi mi tüm benliği paramparça eder. Herzen huzursuzluğun kasırgasına kapılır. Natelie'ye soğukkanlı; kuşkularını açıkca ortaya koyacak mektubu yazar, Ocak 1850. Natelie ya yalan söyleyecek ya gerçeği söyleyecektir:

"Düşündüm, düşündüm: Neden? Ve ağladım, ağladım. Belki bütün suç bende, belki yaşamaya layık değilim.Fakat, eskiden akşamları seninle başbaşa kaldığımız zaman hissettiklerim hiç değişmedi. Kendime karşı ve tüm dünya huzurunda masumum, kalbimde hiçbir utancın lekesini taşımıyorum."

Herzen'in kuşkuları bu mektuptan sonra daha da artacaktır. Ortacılığın, gerçeklerin şu ya da bu yanını örtmek ihtiyacından doğduğu bilmektedir. Natelie'ye mektubunda şöyle yazar:

"Mektubunda bana yabancı gelen değişik bir ses var; kederin değil, başka bir şeyin sesi...Gelecek henüz bizim ellerimizde ve sonuna kadar gidecek cesarete sahibiz. Eskiden kalbimize acı veren sırları birbirimize açtığımızı hatırla; ya Herweng'in aramızdaki uyumu bozan yanlış ses olduğu ortaya çıkacak, ya da benim..."

Natalie çıkmaz sokağa girmiştir. Ne Herwengh'i gözden çıkarmak ister, ne de Herzen'i. Mektuplarla Herzen'in kuşkularını dağıtmasının olanaksız olduğunu anlayan Natelie Paris'e gitmeye karar verir. Herzen'i ikna etmenin yolu onun yanında olmaktır. Paris'e hareket eder, Herwengh'e, Herzen'in hasta olduğu söyler. Natelie'yi karşısında gören Herzen yumuşar. Aralarında eskisi gibi ilişki başlar; Natelie bir ay sonra hamile kalır Herzen kendince huzura kavuşmuştur. Üstelik Natelie, Herzen'in, Emma'yı savunan tutumlarını destekler. Herweng'e mektup bile yazar:

"Emma'nın kederli halinden o kadar etkilendim ki, ne büyüleyici mektubun için sana mektubun için sana teşekkür edebiliyor, ne de dilediğim gibi cevap yazabiliyorum. Mektuplarını bize getiren o'dur bizzat o. Ellerinde su dolu bardaklarla karşınsında duranları seyrederken susuzluktan ölen birini düşün- bu hayal sende nasıl etki yaratıyor? Şimdi de elinde bardak olan kişinin duygularını anlamaya çalış- bu benim dayanamayacağım işkencedir."

Bu mektup üzerine Herweng karısı Emma'yı Şubat 1850'de Paris'ten Zürih'e çağırır. Sekiz aylık ayrılık sonrası karı koca ilk kez yüz yüze karşılaşırlar. Emma, Herwengh'i içine kapanık dünyasında küskün halde bulur. Kocasının iç dünyasında ruhsal fırtına yaşadığını anlar; onu itirafa zorlar. Herwengh üç hafta dayanır; sonunda Natelie ile yaşadığı aşkı itiraf eder. Herwengh'in acıklı "beni bırakma" yalvarışlarının etkisi altında kalan Emma, Herwenh'i affeder. Emma, Natelie- Herwengh aşkının geçici olduğu düşünür.

Devam edecek...

Kaynakça: Carr, Edward Hallet, Romantik Sürgünler 

GELECEK, GEÇMİŞİN YANSIMALARIDIR

Napoleon Bonaparte Fransa'ya bağlanmış Korsika Adası'nın Ajaccio kasabasında 15 Ağustos 1769'da doğar. 1779'da Brienne Askeri Okulu'na girer. 1785'te üstteğmen olur. Yirmi dört yaşında general rütbesine erişir. 7 Ekim 1795'te Paris'te isyan çıktığında Kara Kuvvetleri Kumandanı olarak isyanı bastırır. 9 Ekim 1795'te hükümet Paris ve çevresindeki bütün silahların edilmesi kararını alır. Bu kararın en önemli getirisi Napoleon'a aşkı getirmesidir. Evet. Savaşların güçlü kumandanın aşk çemberinde gücünü gösterememiştir. Girdiği savaşlar kadar da hayatına kadın girmiştir. En önemlisi tutkuyla bağlı olduğu Josephine'dir.
Aşkla bağlanabildiği bu kadın 1763 yılında doğmuş olan Josephine 1779'da zengin Beauharnais ile evlenir ve Paris'e taşınırlar. Bu evlilikten iki çocukları olur. Bu evlilik uzun sürmez 1785'te ayrılırlar.  General olan Baurharnais 1794'te öldürülür. Josephine genç, güzel, çok şık giyinen kadındır. İki çocuğuna bakmak zorunda olan Josephine devlet yöneticilerinden dostluklar edinerek rahat yaşam sürer. Hükümetin önemli kişilerinden olan Barras'ın sevgilisidir. 9 Ekim 1795'te Napoleon'un 'silahların teslim edilmesi kararını'  çıkarttığında, Josephine'in on dört yaşındaki oğlu, Napoleon'un huzuruna çıkarak öldürülmüş babasının kılıcını teslim etmeme izni ister. Napoleon bu isteği kabul eder. Gösterilen bu anlayışa Josephine teşekkürlerini sunmak için Napoleon'un huzuruna çıktığında geçmişi geleceğe, geleceği geçmişe bağlayan aşk tohumları toprağa düşmüştür.
Napoleon Josephine kalbini gösterir. 1795'te kalemi kaptığı gibi aşk mektubunu kaleme alır: ''Seninle dopdolu uyanıyorum. Yüzün dün akşamın o insanı sarhoş eden anısı duyularımı bir an bile rahat bırakmadı. Tatlı ve eşssiz Josephine, kalbimde ne garip etki yaratıyorsunuz siz!'' yazar. Bu Napoleon için yeterli değildir. Aşkını güvene almak ister. 1796'da tanışmalarından beş ay sonra Mart ayında resmi olarak evlenirler. Josehine 33 yaşında, Napoleon 27 yaşındadır. Evliliğin hemen ardından Napoleon  İtalya'ya doğru yola çıkar. Mart 1796'lı tarihli mektubunda şöyle seslenir Josephine: '' Ruhum üzgünüm: Yüreğim köle olmuş ve hayal gücüm beni korkutmakta. Beni az seviyorsun. (...) Bir gün gelecek artık beni hiç sevmeyeceksin; söyle bana bunu; hiç değilse acıyı hak etmeyi başarayım...'' sözleriyle güvene almaya çalıştığı evlilikten ilk şüphe kıvılcımlarını yakmıştır. Yine aynı mektupta şöyle seslenir Josephine: '' 'Seni daha az seviyorum' diyeceğin gün, aşkımın ya da yaşamımın son günü olacak.'' Napoleon sevildiğini duymak istemektedir. Her sevgide olduğu gibi, kendi benliklerine güvenlerini, sevdiğinden gelecek sevgi sözleriyle güçlendirmek, yüceltmek isterler. 

Gerçek olan sevgide karşı tarafı konuşturabilmenin bir yöntemi de tersinden konuşmaktır: sevdiğini bildiği halde sevilmediğini söylemektir. Josephine'de gizlice bu taktiği  Napoleon'a uygular. Josephine yazdığı mektupta sevilmediğini söyler. Napoleon sevgisine inandırmaya 1796 Nisan mektubunda Josephine inandırma çabalarını şöyle kaleme alır: '' Saadetim, senin mutlu olman; sevincim senin neşeli olman;zevkim, senin zevk içinde yaşaman. 

Hiç bir kadın böyle bir bağlılıkla, böyle bir ateşle, böyle bir aşkla sevilmemiştir.'' Josephine'den uzakta olan Napoleon bu mektupla da yetinmez. Aşkını ispat etmeye çalışır. Sevgi savunusunu da savaşlardaki cephelere benzetir. Geniş bir cepheye yayar. En iyi savunma aracı saldırıdır. Alınganlık temeline oturmuş eleştirel saldırı, karşı taraftan hem ilgiyi isteme, hem onunla ilgilendiğini göstermeyi amaçlar. Sonuçta insan doğasında olduğu gibi hiç bir varlıkta önemsemediğini eleştirmez. İnsan önemsediğini eleştirir. Kadınların ruhunun altında bu yatar. Napoleon az mektup yazdığını, kıskançlık duygularını yansıtarak karşı saldırıya geçer: ''Hayatım, nasıl mahzun olmayayım? Senden mektup yok; ancak dört günde bir mektubunu alabiliyorum, halbuki beni sevseydin günde iki defa yazardın; tabii, sabahın onunda ziyaretine gelen sayın baylarla gevezelik etmek, sonra gecenin birine kadar oturan bir sürü uçarı çapkının saçmalarını dinlemek lazım.(...) Josehine, sen benim için anlaşılmaz varlıksın...'' Bu mektup Josephine'yi yaralar Napoleon'a üzüntülerini belirten mektup kaleme alır Mayıs 1796. Napoleon iyi bir aşık olduğunu göstermek için avutucu sözler yazar: ''Çok değiştiğimi yazıyorsun bana. Mektubun kısacık, hüzünlü ve titrek bir yazıyla kaleme alınmış. (...) Ah! Köyde kalma sakın. Kentte ol. Eğlenmeye çalış. Ruhum için, senin keyifsiz ve üzüntülü olduğunu düşünmekten daha gerçek acılar bulmadığına inan.(...) Neşelen, memnun ol ve benim mutluluğumun seninkine bağlı olduğunu bil. Eğer Josephine mutlu değilse, eğer ruhunu hüzne, bezginliğe terk ediyorsa, demek ki beni sevmiyor.'' sözleriyle hem teselli eder, hem karşı savunmayı aşk cephesinde  yaymaya devam eder. 
Napoleon, Josephine'i Milano'ya davet eder ama Josephine, söz verdiği tarihte gelmez. Mektup da göndermez. Napoleon'un yüreğinden çıkmayan şüpheler ateşlenmiştir. Josephine'in onu sevmemektedir, belki de başka birini buldu diye düşündüğü kalbini masaya yatırdığı otopsi dönemlerine girer. Geçmiş gözden geçirilmelidir. Önceden fark ettiği ama önemsemediği görmemezlikten gelinen ne varsa otopsi masasındadır artık...
''Bana öyle geliyor ki sen seçimini yaptın ve benim yerime koymak için kime başvuracağını biliyorsun. Sana mutluluklar diliyorum, elbette vefasızlık mutluluğa ulaşabilirse... İhanet demiyorum...Sen beni asla sevmedin. (...) Benim mutsuzluğum seni az tanımış olmak. Seninki de beni, çevrendeki erkeklerden biri olarak yargılamış olmak.'' sözleriyle kaleme alır.

Napoleon, güvenmediğini şüpheli duygularını yansıtır Josephine.  Aynı mektubun sonuna doğru ise: ''Elveda Josephine, Paris'te kal, artık bir daha yazma bana ve en azından sığınağıma saygı göster. Binlerce hançer kalbimi parçalıyor. Sen de onları daha derine batırma. Elveda, mutluluğum, yaşamım, yeryüzünde benim için varolmuş olan her şey.''  Artık sevilmediği duygusuna kapılan hezeyan yaşayan Napoleon üstünde geçmiş izleri yeniden canlanmıştır. Josephine'i, Napoleon'a çeken aşk değil gücü içindeki iktidar, zenginlik, ihtişam önemli rol oynadığı düşünülebilir...Josephine'in hasta olduğunu bir kaç gün sonra Milano'da haber alan Napoleon'un şüpheleri, geçmişin izlerini ortadan kaldırır. Sevgisini yeniden canlandırır. Haziran 1796'da kaleme aldığı mektupta içine kapıldığı duyguları affettirmek istercesine şöyle kaleme alır: ''Duyduğum ıstırap yüzünden belki sana çok acı şeyler yazdım. Eğer mektuplarım seni üzdüyse, yaşadıkça teselli bulamam.(...) İşte o zamandan beri anlatılmayacak haldeyim! (...Her şeyden önce sana yazdığım çılgın, saçma mektuplardan dolayı beni affet. İyileştiğin zaman göreceksin ki, ruhumu yakan ateş bana yolumu şaşırtmış. '' yazar ama bu duyguları çok uzun sürmeyecektir. Kıskançlık duyguları yine kapısını çalacaktır. Ekim 1796'da şöyle seslenir Josephine: '' Mektupların soğuk, tıpkı elli yaşı gibi. On beş yıllık evliliğe benziyorlar. (...) Beni sevmemek mi? Eh! Zaten bunu yaptınız! Benden hoşlanmamak mı? Eh, bunu da ben dilerim. Her şey küçük düşürür insanı, tiksinme dışında.''  

Napoleon sevgisi nedeniyle küçük düştüğünü, karşılık almakta zorlandığını anlamıştır. Bir sonraki mektubunda Kasım 1796'da şöyle seslenir Josephine: ''Artık seni hiç sevmiyorum; aksine nefret ediyorum. Kötüsün, beceriksizsin, anlayışsızsın, tam bir külkedisisin.'' yazar. Josephine iktidar, güç, servet isteyen bir kadındır. Ama aynı zamanda aşk da! Dünya nimetlerini sunan Napoleon, Josephine'i de severek kabul eder.  Napoleon'un toplumsal konumu onu istediği kadına ulaşabilmesini olanaklı kılmaktadır. Kullanmak için karşı çıkmaz da...Napoleon Mısır'da toprak işgal etmekle uğraşmaktadır. Josephine ise bir subayla...Napoleon, Josephine duyduğu güveni çoktan yitirmiştir. Josephine'in ise aşksal güveni ne zaman yitirdiğini bilmek zordur. Evlilik kendini korumaya devam eder ancak aşk ortadan kalkmıştır. Evilik, Napoleon için imparatorluk adına sürdürülmesi ve korunması gereken kurumdur. 
Aslında Napoleon kurduğu sistemin ve kendisinin çıkarı için Josephine'den boşanması gerektiği bilir. Resmi evliliğinden Josephine bir çocuk vermemiştir. Sorun imparatorluk mirası nasıl devam edeceğidir. Bu sorunu gündemine alan Napoleon için vakit erkendir, çünkü geriye haksızlığa uğramış bir kadın bırakmak istemez. Halkın gözünde adaletli bir imparator olmak önemlidir, onun için... 4 Kasım 1804'te yaptığı konuşmada belirtir: ''Hak yerini bulsun diyerektir ki boşanmak istemedim, menfaatim, kurduğum sistemin menfaati yeniden evlenmemi emrediyordu. Fakat şöyle düşündüm: 'Yükseldim diye bir kadıncağızı nasıl kapı dışarı ederim!' Hayır, bu gücümü aşıyordu.'' der
Josephine imparatoriçe olur; fakat ayaklarının altından sahip olduğu güç kaymaya başlar. Doğanın keskin kılıç kanunu her şeyden keskindi.  Napoleon'un aşk sorunlarını başka kadınlar çözebilirdi ama miras sorunlarını çözemez. 15 Aralık 1809'da aile konseyinde boşanma nedeni açıklar: '' Yıllar var ki sevgili eşim İmparatoriçe Josephine'le evlilik hayatımda, çocuklarım olması ümidini kaybetmiş bulunuyorum.
İşte bundan dolayı kalbimde yer eden en güzel duyguları feda edip, yalnızca Devlet menfaatini düşünmeye ve evlilik bağımızın bozulmasını istemeye karar verdim.'' açıklamasında bulunur. Josephine son mektubunda emredici nitelikte ve yılların verdiği şüpheli aşk parodilerini kelimelere dökerek şöyle seslenir: '' Sevgilim, seni gerektiğinden halsiz buldum. Metin davrandın; avunmak için gerekli cesareti de kendinde bulmalısın; benliğini uğursuz melankoliye kaptırmamalısın; memnun görünmeye ve bilhassa benim için çok kıymetli olan sıhhatine özenmeye çalışmalısın. (...) Düşün ki ben öyle istiyorum.''der
Böylece acı çekmeyecektir Napoleon...
Alıntı: Abury, Octave, Napoleon'dan Ölmez Sayfalar, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları