Prometheus’un Sembolleri

 

“Gökten ateşi çalan Prometheus’un evler inşa etmeye ve yeryüzüne yerleşmeye başlaması gibi, tüm dünyaya yayılan felsefe de görünüş dünyasına karşı döner. Şimdi Hegel’in felsefesi için de aynı şey geçerli,” demiştir Karl Marx.

 

Yunan mitolojisinde Prometheus’un öyküsü Hesiodos’un “Günler ve İşler”, “Tanrıların Yaratılışı” eserlerinden öğrenilebilir. Ancak antik çağda pek çok yazar da Titan’dan bahsetmiştir. Onun hikayesi Titanlar zamanında, Zeus ve diğer Olimpos tanrılarının ortaya çıkmasından önceki bir dönemde başlıyor, çünkü Prometheus bir Titan tanrısıydı. Prometheus, öngörünün, bilginin, kurnaz öğütlerin, ateşin ve insanlığın yaratıcısının Titan Tanrısı’dır. Iapetus ve Themis’in oğludur. Kardeşleri Atlas, Epimetheus ve Menoetius’tur. Yunan mitolojisinde, Zeus onu elinden aldığında ateşi yaratması ve insanlığa yardım etmesiyle tanınır. Aynı zamanda bu görevde kendisine büyük ölçüde yardımcı olan öngörüye sahip olduğu da biliniyordu.

 

Ayrıca Prometheus bir Titan’dan daha fazlasıdır. Hikayesi isyandan, yenilikçilikten ve insanlığın gidişatını sonsuza dek değiştiren bilgi arayışından bahseder. Yunan panteonunun tüm tanrıları arasında, insanların şampiyonu olarak ortaya çıktı ve onlara yardım etmenin bedelini ödedi. Titan tanrılarının en sevilenlerinden biri olan Prometheus’un kökenlerine, mitlerine ve sembolizmine birlikte bir göz atalım. Ne dersiniz…

 

Titanlar Iapetus ve Clymene’nin birleşmesinden doğan Prometheus’un üç önemli erkek kardeşi vardı: Şiddetli öfkenin ve aceleci hareketlerin vücut bulmuş hali olan Menoetius, göklerin metanetli taşıyıcısı Atlas ve sonradan düşünme ve sonradan görmenin amblemi olan Epimetheus.

 

Prometheus’un mitleri onu akıllı bir figür olarak öne çıkarır. Bir Titan olmasına rağmen Titanlara karşı savaşta Olimposluların yanında yer aldı. Bunun nedeni Olimpiyatçıların savaşı kazanacağını öngörebilmesi miydi? Eğer öyleyse, bu onu biraz fırsatçı bir bakış açısıyla resmediyor; kendi halkına karşı savaşmak anlamına gelse bile kazanan tarafta olmak isteyen biri olarak ilk rekabetçi kapitalist insan figürünü sembolize ediyor denilebilir.

 

Olimposlular savaşı kazandı ve Zeus evrensel hükümdar oldu, ancak Prometheus insanlığa davranış tarzından memnun değildi. Bu anlaşmazlık Prometheus’un ateşi çalıp insanlara vermesiyle sonuçlandı ve bunun için Zeus tarafından ağır bir şekilde cezalandırıldı.

 

Prometheus Zeus’u Neden Kandırıyor?

 

Zeus ve Prometheus arasındaki anlaşmazlık bir öküzü iki parçaya ayırmasını istemesiyle başladı; biri tanrılar için, diğeri ölümlüler içindi. Prometheus insanlığı yarattığı için insanlara karşı zaafı vardı. Bir ikilemle karşı karşıyaydı: Zeus’un talebini insanlığın çıkarlarını korurken nasıl karşılayabilirdi.

 

Böylece iki kurban yarattı. Biri, hayvanın midesinde ve iç organlarında saklanan ince öküz etiydi, diğer kısım ise sadece öküzün yağa sarılı kemikleriydi. Görünüşün rehberliğinde Zeus, dışarıdan en çekici görünen yığını seçti: Zengin, parlak yağla kaplı kemikler. Zeus, bu seçimiyle yanlışlıkla kalıcı bir gelenek kurdu; o andan itibaren tanrılar, kurbanlar sırasında bir hayvanın kemiklerini ve yağlarını alacak ve besleyici eti ölümlülerin tüketmesi için bırakacaktı.

 

Kandırıldığını anlayan Zeus sinirlendi. Zeus, ilerlemenin ve bilginin önemli bir aracı ve sembolü olan ateşi insan dünyasından alarak hem Prometheus’u hem de insanlığı cezalandırmaya karar verdi.

 

İnsanlara şefkat duyan Prometheus, tanrıların yaşadığı Olimpos Dağı’na gizlice girip ateşi bir rezene yığınında geri getirerek onlara ateşi geri çaldı. Daha sonra ateşi insanlara aktardı. Bu eylemin şerefine bayrak yarışları ilk kez Atina’da düzenlendi; burada yanan bir meşale, kazanan bitiş çizgisine ulaşana kadar bir sporcudan diğerine aktarılırdı. Zeus bunu öğrendiğinde öfkelendi ve Prometheus’u sonsuz azaba mahkum etti. Ölümsüz hayatının geri kalanını, bir kartal karaciğerini gagalarken bir kayaya zincirlenmiş olarak geçirmekle lanetlendi. Karaciğeri, ertesi gün tekrar yenilmek üzere gece boyunca yeniden büyüyecekti. Prometheus, kahraman Herakles tarafından kurtarılıncaya kadar çok acı çekti.

 

Prometheus Miti Neyi Simgeliyor?

 

Bilgi ve Zeka: Prometheus'un adı “öngörü” anlamına gelir ve genellikle bilgelik ve bilgiyle ilişkilendirilir. Onun tanrılardan ateşi çalması, özellikle ateş, aletler ve çeşitli sanatlar hakkında bilgi gibi uygarlığı ilerleten türden bilgi edinmenin bir metaforu olarak görülebilir.

 

Tanrılara İsyan ve Meydan Okuma

Prometheus belki de en çok, tanrıların kralı Zeus’a karşı gelerek ateşi çalıp insanlığa vermesiyle ünlüdür. İlahi otoriteye karşı olan bu isyan onun karakterinin en güçlü yönlerinden biri olup onu direnişin ve zulme karşı mücadelenin sembolü haline getirmiştir.

 

İnsanlığa Olan İnancı

Prometheus’un, insanlığın kilden yaratılması ve ateşin armağanı da dahil olmak üzere eylemleri, onu insanlığın koruyucusu ve hayırseveri olarak konumlandırıyor. Kişisel acı çekme potansiyeline rağmen, insanların refahını tanrılara itaatten önce tutuyor.

 

Acı ve Dayanıklılık

Zeus’a meydan okuyan Prometheus, sonsuz işkenceyle cezalandırıldı; bir kayaya zincirlendi; burada bir kartal, karaciğerinin yeniden büyümesi ve ıstırabın tekrarlanması için her gün karaciğerini yiyordu. Bu kötü durum onu ​​sonsuz acılar karşısında dayanıklılığın ve dayanıklılığın sembolü haline getirdi.

 

Prometheus Mitinin Kutsal Kitaplara Göre Benzerlikleri

 

İnsanlığın Yaratılışı

 

Prometheus mitinde Prometheus’un kilden insanları yarattığına inanılır. Bu, Tanrı’nın yerin tozundan insanı (Adem’i) yarattığını anlatan Yaratılış’taki İncil anlatımıyla paralellik gösterir. Ancak Yunan mitolojisinde insanın yaratılışıyla ilgili birkaç efsane daha vardır ve kabul edilen bir versiyonu yoktur.

 

Bilgi Armağanı

 

İnsan uygarlığı için kritik bir dönüm noktası olarak görülen Prometheus’un insanlara ateşi vermesiyle tanınır. Ateş aynı zamanda bilgi ve anlayışı da temsil edebilir. Bu, İncil’deki ve Kuran’daki Adem ile Havva’nın Cennet Bahçesi’nden kovulma nedenine paralellik gösterebilir. Havva’nın yediği ve Adem’le paylaştığı Bilgi Ağacı’nın yasak meyvesi, eşit derecede dönüştürücü etkilere sahip benzer bir bilgi aktarımını temsil eder.

 

İhlalin Cezası

 

Hem Prometheus mitinde hem Kuran’da hem de İncil’de bilginin edinilmesi cezaya yol açar. Prometheus, ateşi çalıp insanlara verdiği için Zeus tarafından cezalandırılır. Benzer şekilde Adem ve Havva da yasak meyveyi yedikleri ve iyilik ve kötülük bilgisini edindikleri için Tanrı tarafından cezalandırılır. Her iki versiyonda da tanrılar insanların cahil kalmasını tercih ediyordu.

 

Büyük Tufan

 

Prometheus’un oğlu Deucalion’un hikayesi, İncil ve Kuran’daki  Nuh Tufanıyla çarpıcı benzerlikler paylaşıyor. Her iki anlatımda da, tanrıların insanlıktan hoşnutsuzluğu nedeniyle dünya bir tufanla yok edilir. Her durumda, dürüst bir adam (Deucalion/Nuh) yaklaşan tufana karşı uyarılır ve ailesiyle birlikte bir gemi inşa ederek hayatta kalır.

 

Prometheus ve Hz. İsa Benzeri Kurban

 

Bazı yorumlarda Prometheus’un çektiği acı, İsa’nın tutkusuna benzetilebilir. Hem Prometheus hem de İsa peygamber, insanlık uğruna acılara katlanan figürler olarak görülüyor. Prometheus insanlara ateş (bilgi) verdiği için cezalandırılırken, İsa Hıristiyan inancına göre insanlığın günahlarının kefareti olarak çarmıha gerilir.

 

Yeryüzündeki İnsani Eylemler Yönünden Benzerlikleri

 

İyi Eylemlerin İstenmeyen Sonuçları: Prometheus’un tanrılara karşı meydan okuması tüm insanlığa fayda sağladı. İnsanların ilerlemesine ve teknolojik olarak gelişmeye başlamasına olanak tanıdı ve böylece onu bir tür kahraman haline getirdi. İnsanlara karşı yapılan bu iyilik, tanrılar tarafından hızla cezalandırılır. Günlük yaşamda, benzer iyi niyetli eylemler sıklıkla cezalandırılır veya istenmeyen sonuçlara yol açabilir.

 

Düzenbaz Arketipi: Prometheus, düzenbaz arketipinin somut örneğidir. En bilinen hikayesi, tanrıların kralını kandırmasını ve ardından onların burunlarının dibinden değerli bir unsuru çalmasını içeriyor. Hileci arketipinin eylemlerinin sıklıkla bir katalizör görevi görmesi gibi, Prometheus’un insanlığa armağan ettiği ateş de insanlığın tüm teknolojik ilerlemesini başlatan kıvılcımdı.

 

Aşırı Ulaşmanın Sonuçları: Mary Shelley’nin “Frankenstein”ı gibi efsane uyarlamalarında özellikle belirgin olan bu tema, özellikle bilgi ve ilerleme arayışında kişinin sınırlarını aşmasının potansiyel sonuçlarına değiniyor. Prometheus’un çektiği acılar, tıpkı Victor Frankenstein’ın yaratılışının ona karşı dönmesi gibi, Zeus’un belirlediği çizgiyi aşmasının bir sonucudur. Ancak insanlar olarak Prometheus’u destekliyoruz ve onun eylemlerini takdir ediyoruz. Ancak tanrıların bakış açısından o, Zeus’a itaatsizlik eden bir asidir.

 

Prometheus ve Ateşin Güveni

 

Güven hiçbir şeyi yakmayan ama sıcak tutan küçük bir ateş gibidir tıpkı Prometheus mitinde tanrılardan çaldığı ateş gibidir. Güven, var olan ve bulunması, keşfedilmesi gereken bir şey değil, “yaratılması gereken” ve belirli bir hatta daha da fazlası, gerçeklere şiddet uygulama iradesine güç sağlayan bir şeydir. Kendi içinde sağlam ve belirlenmiş bir gerçekliğin bilincine varmak değil, Prometheus’un ateşi çalması gibi aktif bir belirlenim yani eylemin kendisidir. Güven, “güç iradesinin” temellerinden biridir...

Aslında Prometheus, insan ve tanrı arasındaki güven ilişkisini çalan titandır. Ateş güveni sembolize eder. Pandora’nın yaratılışında kutu açıldığında, kutudaki her şey yeryüzüne yayılır. Sadece umut ve umuda olan güven kutuya hapsolup kalır. Pandora (Antik Yunanca: Πανδώρα) “tanrılar armağanı” anlamına gelir.

O nedenledir ki; binlerce yıldan bu yana hem insan ilişkilerinde insanlar hem de tanrı ve insan ilişkisinde Prometheus’un hiç durmadan ciğerlerini yiyen kartalın gagalaması gibi güven yerine şüpheyi insanlığa miras bırakmıştır Prometheus….